De afgelopen dagen zag ik weer veel berichten over de oversterfte in met name de laatste weken van 2021. Allerlei hypotheses werden als stellingen ingenomen:
- H1: oversterfte wordt veroorzaakt door vaccinaties.
- H2: oversterfte wordt veroorzaakt door de boosters.
- H3: oversterfte komt door corona door te lage vaccinatiegraad, en van elk van deze drie allerlei varianten.
Ben in de cijfers van CBS gedoken, en daarmee kun je mooie plaatjes en analyses maken. CBS levert werkelijke sterfte gesplitst naar leeftijdsgroepen, geslacht, naar provincie en gemeente, naar wel/niet Wet Langdurige Zorg (Wlz) en voor diverse doorsnijdingen ook de verwachte sterfte en het 95% betrouwbaarheidsniveau daarbij.
Een paar observaties:
- er lijkt niets bijzonders aan de hand te zijn bij de leeftijdscategorieën 0-50 jaar en 50-65 jaar (zie plaatjes). Dat maakt H1 onwaarschijnlijk
- in de leeftijdscategorieën vanaf 65 jaar (plaatjes 3-5) loopt inderdaad de sterfte aan het einde van het jaar op, waarbij overigens die voor de groep 65-80 eigenlijk het hele jaar 2021 al verhoogd lijkt.
- binnen de groep die gebruik maakt van de Wet Langdurige Zorg (met name verzorgingshuizen) is de oversterfte iets lager dan in de rest van de bevolking (zie provincieplaatje). Dit maakt H2 onwaarschijnlijk, want als de boosters gevaarlijk zouden zijn dan verwacht je in de meest kwetsbare groep de meeste negatieve effecten.
- verder is de oversterfte bij mannen iets hoger dan bij vrouwen, een indicatie voor H3.
- naar leeftijdsgroep is de oversterfte relatief het hoogst in de groep 65-80 jaar, meer dan in de groep 80+, een contra-indicatie voor H2.
- per provincie zijn er ook verschillen, overigens ook in vaccinatiegraad, bevolkingsdichtheid (inwoners per km2) en aandeel 65+’ers in de bevolking. Zo hebben Zeeland en Limburg een vrij hoge oversterfte en ook een hoog percentage 65+’ers, terwijl Drenthe met een soortgelijk percentage 65+’ers een veel lagere oversterfte heeft, maar wel een hogere vaccinatiegraad. De uitschieter is Flevoland: de hoogste oversterfte en de laagste vaccinatiegraad en de jongste bevolking.
Vandaag heb ik op basis van de vaccinatiegraad (RIVM) en sterfte en bevolkingsopbouw (CBS) per gemeente geanalyseerd of de werkelijke sterfte als percentage van de bevolking afhankelijk is van vaccinatiegraad en bevolkingsopbouw. Via een regressieanalyse dit getest, en de variabele vaccinatiegraad is zeer significant (p=0,0%). Het model zelf (F-toets) is ook significant (p=0,0%, R2-adj 71,7%, plaatje in comments). Conclusie lijkt dus te zijn dat een hogere vaccinatiegraad leidt tot lagere sterfte. 10%-punt meer vaccinatiegraad staat dan gelijk aan ruim 15.000 minder sterfte.
Per saldo lijkt H3 consistent met data per gemeente en zijn H1 en H2 m.i. niet waarschijnlijk. Oversterfte lijkt vooral toe te schrijven aan een te lage vaccinatiegraad.
Aanvulling februari 2022
Hoera! Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu heeft nu ook de ontwikkeling van de vaccinatiegraad per week en per wijk openbaar gemaakt op https://lnkd.in/e9HJZZUQ. Hierin kun je zien per wijk hoe de vaccinatiegraad zich heeft ontwikkeld vanaf begin januari 2021 tot nu. Dit betreft de vaccinatiegraad voor 12+ en de cijfers hebben een wat andere basis dan de ook regelmatig gepubliceerde cumulatieve vaccinatiegraad, maar deze dataset geeft wel alle voorgaande weken ook aan, zodat het verloop in de tijd te volgen is. De data is ook weer te aggregeren naar niveau van gemeente, en doordat ook de omvang van de bevolking per wijk is aangegeven kan er ook teruggerekend worden naar aantal gezette prikken, gesplitst in 1e en 2e prik. Omdat de vaccinatiegraad afgerond is op hele procenten, is dit wel een schatting.
Statistici en actuarissen kunnen zich weer uitleven.
Op basis van gegevens van Centraal Bureau voor de Statistiek is ook een verwachte sterfte per gemeente te berekenen: sterfte over 2015-2019 per gemeente, en bevolkingsomvang in die jaren geeft een sterfte ratio per jaar. Daar kun je een trendlijn doortrekken om sterfte ratio 2021 te voorspellen, dat maal bevolkingsomvang 2021 geeft de verwachte sterfte 2021, die nog geschaald moet worden naar de totale door CBS voor NL verwachte sterfte. Die kan vervolgens per gemeente rekening houdend met het seizoensverloop verdeeld worden over de weken. Als je die vergelijkt met de werkelijke door CBS gerapporteerde sterfte per gemeente per week heb je de oversterfte per week per gemeente.
Nu hebben we de aantallen gezette vaccinaties per gemeente per week, en oversterfte per gemeente per week. Zou er een relatie zijn, zoals sommigen nog steeds vermoeden, zoals de Stichting BPOC 2020 – Buitenparlementaire Onderzoekscommissie?
Hiervoor is een simpel model te draaien: oversterfte in week x = f (vaccinaties in week x, vaccinaties in week x-1, vaccinaties in week x-2, vaccinaties in week x-3, controle variabelen ), alle variabelen geschaald op bevolking per gemeente.
Conclusie
Er is een significant negatief verband tussen oversterfte en het aantal gezette vaccinaties in dezelfde week, en geen significant verband met de vaccinaties in de 3 voorafgaande weken. Waarschijnlijk worden mensen die op sterven liggen niet meer gevaccineerd, dat verklaart denk ik het significante negatieve verband in dezelfde week. Verder kunnen we concluderen dat de 3.000 overlijdens waar de BPOC mee schermt, niet kunnen kloppen, die zouden anders hier wel uit naar voren zijn gekomen.
Dit artikel is met toestemming nagenoeg integraal overgenomen van twee posts geschreven door Anne Laning. Voor vragen en opmerkingen kun je het beste direct reageren onder zijn Linkedpost
#oversterfte #vaccinaties #corona
Credits: Dank Hans de Mik AAG CFA voor de tip voor het bestand!