Dick Bijl, oud-huisarts en epidemioloog, schreef recent een artikel over farmatrollen die de huisartsgeneeskunde bedreigen. Een generieke titel die suggereert dat er meerdere voorbeelden worden aangehaald, maar waar slechts één huisarts op de korrel wordt genomen. Daarnaast is de inhoudelijke argumentatie schaars, slordig en epidemiologisch onwaardig.
Bernard Leenstra is een huisarts die zich actief inzet om desinformatie op sociale media te bestrijden, omdat deze desinformatie de volksgezondheid kan schaden. Een zaak die elke huisarts aangaat. Daarvoor reageert hij regelmatig op sociale media en is ook gast in TV shows en podcasts. In deze video kun je het van Leenstra zelf vernemen.
Bijl tekent aan dat Leenstra geen nadere epidemiologische, methodologisch en statistische kennis heeft. Bijl zou dat als epidemioloog moeten hebben, maar doet verregaande inspanning om dat te verbergen. Zo haalt hij een sociale media post aan van Leenstra en becommentarieert deze als epidemioloog. Leenstra schrijft bijvoorbeeld:
“We zijn ruim anderhalf jaar verder sinds de eerste vaccins. We krijgen daardoor steeds meer data tot onze beschikking die toont of de vaccins nuttig zijn gebleken.”
Het bezwaar van Bijl is dat het een retrospectief onderzoek betreft, waarvan de bewijskracht laag is. Dat is op zich juist, maar niet in strijd met de claim van Leenstra.
“En dan blijkt het vaccin, zoals voorspeld, ook veilig te zijn.”
Bijl stelt dat de door Leenstra aangehaalde VAERS analyse een niet-representatieve groep betreft en daar heeft hij gelijk in. Over de tweede link schrijft Bijl dat de auteurs iets anders concluderen:
“In this study in a nationwide mass vaccination setting, the BNT162b2 vaccine was not associated with an elevated risk of most of the adverse events examined. The vaccine was associated with an excess risk of myocarditis (1 to 5 events per 100,000 persons). The risk of this potentially serious adverse event and of many other serious adverse events was substantially increased after SARS-CoV-2 infection.”
Het probleem is wat men onder veilig verstaat, aangezien er altijd sprake is van relatieve veiligheid. Het leven zelf is namelijk niet risicoloos. Ook daar hebben de auteurs wat over te melden.
“However, our results indicate that SARS-CoV-2 infection is itself a very strong risk factor for myocarditis, and it also substantially increases the risk of multiple other serious adverse events.“
De vondst dat een bijwerking van het vaccine ernstiger is na infectie in combinatie dat infecties over een heel breed spectrum problemen veroorzaken pleit juist voor vaccineren en met name voordat je geïnfecteerd bent. Dat is immunologisch gezien geen nieuws, omdat veel van de klachten het gevolg zijn van het eigen immuunsysteem. Na infectie is deze hypersensitief. Een getraind immuunsysteem door een vaccin voorkomt dat een infectie gierend uit de bocht vliegt. De opmerking van Bijl is dus een pleidooi om preventief te vaccineren. Er is dus niet zoveel mis met de strekking van de post van Leenstra, zo bevestigt Bijl met zijn argumenten.
Dick Bijl gaat vervolgens verder met een aanmatigend stukje over de onderzoekspiramide waarin hij meerdere alinea’s wijdt aan wat elke huisarts allang weet. Hij geeft hoog op van gerandomiseerde dubbelblind onderzoek. Hij stelt dat ook de coronavaccins volgens deze methode getest zijn, maar tekent aan dat morbiditeit en mortaliteit niet als eindpunt werden opgenomen. Hier zou Bijl als epidemioloog kunnen schitteren en uit kunnen leggen hoe je een powerberekening kunt maken om te bepalen hoe groot de groep moet zijn om tot overtuigende conclusies te komen. Dat is van belang omdat het ernstige bijwerkingen plaatsvinden zeldzaam zijn. Het betekent dat je miljoenen mensen moet testen, maar dan ben je al massaal aan het vaccineren. Helaas neemt hij daar de moeite niet voor en hij laat onvermeld dat morbiditeit en mortaliteit wel gemonitord is. Het interessante is dat Peter Doshi, een naam die straks terugkomt, juist tot de conclusie kwam dat vaccins nutteloos zijn, omdat het aantal doden tussen de vaccin- en de controlegroep gelijk was. Aangezien iedereen in de vaccingroep gevaccineerd was en slechts een handjevol in de controlegroep geïnfecteerd, suggereren ook deze data dat de vaccins veilig zijn. Volledig in lijn met de stelling van Leenstra. Bovendien wordt dit bevestigd door deze zogenaamde Pfizer papers. Die papers leidde tot ophef, maar die berusten op misverstanden en desinformatie, zoals blijkt uit deze uitstekende rapportage van Rudy Bouma voor Nieuwsuur.
De nadruk op dubbelblind gerandomiseerd onderzoek van Bijl is een opmaat naar de publicatie die Bijl wil opvoeren als bewijs dat vaccins helemaal niet veilig zijn. Het betreft de paper van Fraiman en collegae. Als laatste auteur staat Peter Doshi, die een lange historie kent van antivaccinatie sentimenten op basis van slechte argumenten, zoals je hier kunt lezen. Doshi liet al van zich horen toen hij bezwaar maakte tegen absolute en relatieve risico reductie van het Moderna vaccin, zoals je hier kunt lezen.
Dat argument is absurd als je iets begrijpt van de opzet van het onderzoek. Een absolute risico reductie (ARR) voegt namelijk helemaal niets toe tov een relatieve risico reductie (RRR). Dit is wederom zo’n mooie kwestie waarin Dick Bijl als epidemioloog zijn kennis kan etaleren, maar tot onze verbazing kopieerde hij dit absurde argument van Doshi een half jaar later. De opzet kent namelijk een afkappunt op basis van het aantal incidenten, dus als een x aantal besmettingen zijn bereikt wordt het onderzoek stopgezet en begint de analyse. Dit is allemaal netjes uitgelegd in de preregistratie, een document dat onderzoekers van tevoren publiceren hoe men het gaat onderzoeken. Toen maakte niemand bezwaar tegen de RRR en de auteurs kunnen ook de opzet achteraf niets wijzigen, omdat de uitkomsten niet bevallen. Wat is het bezwaar tegen de RRR? Laten we dat Dick Bijl eens uitleggen:
“Producenten hebben het in reclame-uitingen voor hun nieuwe middel zelden over een Absolute Risico Reductie. Zij nemen hun toevlucht tot een andere maat en dat is de Relatieve Risico Reductie (RRR). Dat is de procentuele afname van het aantal ziektegevallen. Dat is in ons getallenvoorbeeld een afname van 2 naar 1, ofwel 50%. Dat klinkt natuurlijk veel wervender: ‘50% afname van het aantal sterfgevallen’ in plaats van ‘je moet 100 mensen behandelen om 1 dode te voorkomen en de andere 99 patiënten slikken het medicijn voor niets en ondervinden wel de bijwerkingen’.”
Dat is zeker waar in een klassieke opzet, maar niet een opzet waarin het afkappunt wordt gevormd door het aantal besmettingsincidenten. Want stel je voor dat we gaan voor de ARR. Een ARR wordt omgevormd tot een Number Needed to Treat (NNT) ofwel hoeveel mensen moet je prikken om er 1 te redden (van incident). Dat is bij geneesmiddelen een volstrekt logische wijze van beredeneren, maar voor een vaccin werkt dat niet. Daarvoor moeten we even rekenen.
We hebben in dit hypothetisch experiment een vaccingroep (n=100) en een placebogroep (n=100). Dat rekent gemakkelijk. In deze opzet is er een afkapwaarde van 10 incidenten en dan wordt het onderzoek afgesloten.
Stel je hebt 10 incidenten in de placebogroep en 0 in vaccingroep dan bereken je de NNT als volgt:
– 100/(10-0)=10.
Je moet 10 mensen prikken voor 1 redding. Als je de afkapwaarde op 40 zou zetten en de vaccingroep zou op 0 blijven, dan is de NNT ineens:
– 100/(40-0)=2,5.
Je effectiviteit is 400% hoger, terwijl het vaccin hetzelfde blijft. Je wacht alleen langer tot je 40 incidenten hebt. De ARR is dus geen goede reflectie van de effectiviteit in de echte wereld! De RRR is de enige juiste keuze! Daarnaast hebben de vaccins een transmissie remmende werking, zeker bij de Wuhan en Alfavarianten die relevant waren in die tijd. Niet alleen tegen besmetting zelf, maar aangezien de besmettingsduur is gehalveerd nemen de transmissiekansen eveneens af. Dit is wat Dick Bijl had moeten uitleggen.
Peter Doshi kenmerkt zich door een historie van slechte argumenten en publiceert een preprint met nog slechtere argumenten. Dit artikel wordt door Dick Bijl aangehaald als betoog tegen vaccineren:
“Door een andere analyse te doen met dezelfde gegevens en met een gevalideerde vragenlijst kwamen Fraiman en collega’s tot de conclusie dat mRNA-vaccins tot 4 maal meer ernstige bijwerkingen hadden dan een placebo. Het was zelfs zo dat de ernstige bijwerkingen de voordelen van vaccinatie in het voorkomen van ziekenhuisopname niet teniet konden doen.”
Wat Fraiman (en dus Doshi) hebben gedaan, is de data van de originele dubbelblinde gerandomiseerde onderzoeken geheranalyseerd. Ze hanteren daarbij nieuwe criteria. Je hebt hiervoor kunnen lezen waarom een preregistratie van belang is en een van de redenen is dat onderzoekers de methodologie achteraf niet kunnen wijzigen als de uitkomst ze niet bevallen. Dat is precies wat de groep van Doshi hier doet. Bijl rept er met geen woord over, maar claimt dat de ernstige bijwerkingen de voordelen van vaccinatie in het voorkomen van een ziekenhuisopname niet teniet konden doen. Dat is onjuist. Doshi weet namelijk niet of er iemand in het ziekenhuisopnames is beland. Het is niets meer dan een papieren exercitie op basis van veronderstellingen.
Doshi heeft namelijk de bijwerkingen geselecteerd waarmee je opgenomen kunt worden. In die selectie zitten zaken als diarree en huiduitslag. Het is onduidelijk waarom deze zijn opgenomen. Er is geen incidentielijst waaruit zou moeten blijken dat deze tot de categorie ernstig zou moeten behoren. Dat hebben ze afgezet tegen een COVID ziekenhuisopname, maar het probleem is dat de COVID-opname slechts 1 keer is geturfd, terwijl de bijwerkingen allemaal afzonderlijk zijn geregistreerd. Stel je voor dat een patiënt met 4 bijwerkingen wordt opgenomen, dan zijn dat dus potentieel 4 ziekenhuisopnames volgens Doshi terwijl het slechts 1 patiënt betreft. Zelfs dan lukt het Doshi niet om een statistisch significant verschil te ontdekken. Wat de groep van Doshi deed was vervolgens de onderzoeksgroepen van Moderna en Pfizer bij elkaar optellen om er iets uit te persen. Dat iets, was nagenoeg niets en toen moesten ze de laatste truc uithalen. Ze vergeleken het met de ziekenhuisopnames van controlegroepen. Toen bleek inderdaad dat de bijwerkingen vaker voorkomen dan ziekenhuisopnames in de controlegroep. Het probleem is echter dat in de vaccingroep iedereen gevaccineerd is, terwijl slechts een handjevol mensen in de controlegroep besmet is geraakt. Dit is een typisch base-rate fallacy zonde die je als epidemioloog uit zou moeten leggen. Bijl schrijft er geen letter over.
Bernard Leenstra zou als eerste erkennen dat Dick Bijl veel meer over epidemiologie weet dan een gemiddelde huisarts. Leenstra zou ook erkennen dat de huisartsengroep gesteund zou kunnen worden met epidemiologische kennis of een groep epidemiologen die constructief aanwijzingen zouden geven hoe de beroepsgroep zich zou kunnen verbeteren. Bijl doet niets van dit alles, maar kiest ervoor om Leenstra neer te zetten als een farmatrol met tenenkrommende argumenten die een epidemioloog onwaardig zijn. Dit is dus een gemiste kans van Bijl, die claimt verbetering te willen in een huisartsengroep die constant onder druk staat. In plaats daarvan kiest Bijl er zelf voor om te trollen.