De coronapas of QR code om toegang te krijgen tot bepaalde gelegenheden verhoogt het aantal gevaccineerden, maar vooral als de vaccinatiegraad laag is en als de aankondiging en het mandaat elkaar kort opvolgen, zo blijkt uit een analyse in Nature over het vaccinmandaat.
Als het gaat om motivatie dan kun je die verdelen in vier groepen:
- Belangrijk
- Onverschillig
- Twijfelaars
- Principieel tegen
Een vaccinmandaat werkt vooral voor groep 2. Ze hebben er niet iets principieels op tegen, maar geen toegang tot café’s levert vooral ongemak. Zij mopperen wat, maar het is nog steeds vrijwillig. De twijfelaars (3) moeten gerustgesteld worden en de artsen die in hun vrije tijd regelmatig de stad introkken om voor te lichten hebben wat mij betreft een cruciale rol gespeeld en niet zozeer het mandaat. Goede en relevante educatie brengt groepen 2 en 3 naar 1 toe. De groep die principieel tegen is (4) die blijft verzetten en een mandaat zal weinig tot niets betekenen. In Nederland voegde een coronapas weinig toe.
Op 25 september ging Nederland open met de QR code. Delta was alom aanwezig en het leidde niet tot een opmerkelijke stijging van de vaccinatiegraad, zoals je kunt zien. De ziekenhuisopnames begonnen op te lopen en die trend bleef tot net voor de lockdown op 19 dec opwaarts, waardoor we tegen een zorginfarct aanschuurden. De lockdown gaf ons tijd om te boosten. Afbeelding is screenshot van Google zoekvraag.
In een cross-sectioneel en longitudinaal onderzoek bij de buren, bleken vrijwillige motivatie en amotivatie de beste voorspellers. Vrijwillige motivatie leidde tot vroeg vaccineren en meer inspanning. Amotivatie werd heel duidelijk invers gecorreleerd. De onderzoek wijzen erop dat het risico op besmetting niet samenhing met vaccinatiebereidheid en gecontroleerde motivatie (een vorm van dwang) daar weinig aan bijdraagt.
De uitkomsten zijn niet echt verrassend en ik was daarom geen voorstander van de QR code, omdat een dergelijke transactionele manier opleggen vanuit een homo economicus mensbeeld, een karikatuur is, die alleen in extremere situaties iets voorspelt, maar doorgaans alleen maar schadelijk is. Het succes van de soort mens ligt gelegen in het gegeven dat we samenwerken tot een kunst hebben verheven en we zijn meer homo collaboratus dan homo economicus. Dat is ook precies wat motivatietheorie voorspelt. Het is gestoeld op vertrouwen in elkaar en op moraliteit.
Het tweede probleem is dat men in Israel in juli 2021 al had kunnen zien dat een coronapas die in maart dat jaar werd werd ingevoerd, nauwelijks iets oplevert. De besmettingen rezen de pan uit met de komst van Delta. We zagen kort daarop ook in Portugal ontstaan en werd opnieuw gedwongen om maatregelen te nemen. Het wil niet zeggen dat vaccineren geen transmissie remt, want dat doet het nl wel. De eerste paar maanden, omdat je minder snel besmet raakt en daarna, omdat de besmettelijkheidsduur gehalveerd is. Je immuunsysteem is nl getraind. Dat geldt ook voor infectie immuniteit, maar met is heel duidelijk dat immuniteit voor vorige varianten weinig waard is (Michlmayr M et al 2022). Tel daarbij op dat de BA.5 versie die nu dominant is een virulentie heeft is dan BA.1. Een booster verhoogt de immuniteit aanzienlijk, ook als je geïnfecteerd bent geweest, zo bleek bijvoorbeeld uit de SIREN studie waarin zorgmedewerkers al vanaf 2020 tweewekelijks getest worden. Een Omikronspecifieke booster zal veel effectiever zijn en die hebben net hun testen succesvol doorlopen.
In week 28 van 2021 werd Delta dominant in Israel en in Portugal en de besmettingen namen flink toe. In Portugal waren de maatregelen nog twee keer zo streng volgens de OSI standaard en het effect bleef dan ook beperkt. In Israel had men echter de maatregelen met 30 OSI punten versoepeld en Delta ging helemaal los. Maatregelen werken duidelijk beter dan een QR code, terwijl het boosten weer ruimte geeft om de maatregelen te versoepelen.
Met deze kennis kunnen we ons voorbereiden:
- Begrijpelijke en relevante educatie (het is geen oude mensenprobleem en een zorginfarct treft iedereen)
- Maak middelen en tijd vrij voor educatie op wijkniveau, desnoods van artsen die daar ook de ruimte voor krijgen
- Vroeg en zoveel mogelijk boosten (transmissiebeperking)
- Bij oplopende ziekenhuisopnames zo vroeg mogelijk de superspreader locaties (vroeger) sluiten ipv QR code
- Koppel eventuele heropening van superspreader locaties aan boostgraad en besmettingen (dat is geen indirecte dwang, maar een pragmatische consequentie)
- Reageer vroeg en daadkrachtig, wees duidelijk in de communicatie en eerlijk in wat goed en wat verkeerd gaat